Şahıs isimlerinin anlamını araştırırken, onları sadece sözlük anlamları ile bulup öğrenirken, isimlerin kendi içinde sakladığı kimi zaman tarihsel süreci, kimi zaman bir perdeyi, kimi zaman bir sırrı göremiyoruz.
Çocuklarımıza isim verirken çok iyi niyetli davranıyor, çocuğumuzun ismini söylerken ağzımızdan çıkan ses veya aynı ismi başkasından duyarken hoşumuza giden ses veya popüler bir ismin bizi etki altına almasını çok sıradanmış gibi düşünüyoruz.
JAN - CAN
VİTALİ - CAN
CEVİ - SEVİ
Jan adı taşıyan Türk Museviler konjonktüre bağlı olarak sadece bir harf değişimi ile isimlerini sadece günlük dilde değil kimliklerinde de “Can” olarak değiştirebiliyor. Burada sadece bir harf değişirken;
Vitali ismi aynı anlama gelmek üzere yine “Can” adına dönüşebiliyor, yine konjonktür devrededir.
Benzer bir durum, ALIA – ELI – ALİ olarak da karşımıza çıkar.
Sebatay Cevi soyadı kızlarımıza Sevi adı olarak verilebiliyor.
Kimisi söylenişteki ses güzelliği, kimisi perde, kimisi bir sırrı taşıyor olabilir.
…/…
DÜRDANE-İNCİ
ŞUKÜFE-GONCAGÜL
Geçen yüzyılın başlarında Dürdane adına ne kadar çok rastlasak da, onun yerine ve aynı anlamda kullanılan “İnci” adı da artık eskimiş sayılıyor. Bugün kız çocuklarına İnci adı pek verilmiyor.
Aynı şekilde, bugün, özel durumlar hariç, hiçbir aile kız çocuklarına “Şuküfe” adını koymuyor, aynı anlama gelmek üzere “Goncagül” adını koyuyorlar.
Türkler Araplar ve Farsi halklarla temasa geçtikten sonra, özellikle sultanlar, vezirler, komutanlar, şairler, Türkçe adlarını bırakarak o dillerden birçok şahıs adı aldılar.
Daha “Osmanlı” olmadan önce Orta Asya’dan getirmiş olduğu Atman-Ataman adını taşıyan kurucu Osman Gazi’nin adı Türki kökeninden sıyrılıp, İslami rengine büründüğünde Bizans’a – Doğu Roma Ortodoksisi’ ne karşı bütünleştirici oluyordu.
…/…
Muhammed Peygamber “ümmi” idi, anasından nasıl doğmuş ise öyle demektir.
Ama biz “ümmi” kelimesini daha çok, okuma yazması olmayan insanlar için kullanıyoruz. Muhammed Peygamber’in okuma-yazması yoktu. Türklerin İslamiyet’ i kabulünden sonra İslami/Arabi isimlerin Türk şahıs isimleri içinde de yaygınlaşmasıyla birlikte Türk erkeklerinin almış olduğu en yaygın isimlerin Muhammet-Ali-Hasan-Hüseyin, kadınlarımızın da Ayşe-Hatice-Hacer-Ümmü isimleri olduklarını görüyoruz.
ÜMMİ-ASLI
Ümmi veya Ümmü adının en çok da Yörük Türkmen boylarında, Alevi Bektaşi topluluklarında kadınlarımıza verilen isim olduğunu görürüz. Bunun nedeni Ümmi Hani’nin, ÜMMÜHAN, Hazreti Ali’ nin ablası olması ve Hazreti Muhammed’in Miraç gecesi Ümmi Hani’nin, ÜMMÜHAN’ ın, evinde bulunuyor olmasıdır.
Anadolu’ da saydığım bu topluluklarda kadın ismi Ümmi Hani Türkçe ses uyumuna göre ÜMMÜHAN- İMMİHAN- İMMİHANİ, çoğu zaman da sadece Ümmü olarak görülür.
Mısır’ın efsane şarkıcısı, Mısır’ da Nasır zamanında vereceği bir konsere denk gelen bakanlar kurulu toplantısını bile erteletecek kadar popüler ve saygın olan Oummu Gülsüm, bizde bilinen adı ile ÜMMÜ GÜLSÜM’ dür.
O yıllarda Türkiye’de doğan kız çocuklarına Ümmü Gülsüm’ den dolayı çok sayıda “Ümmü” adı verilmiş olmalıdır.
Osman Gazi, Ataman Bey, bir ümmi idi, okuması-yazması yoktu ve Kur’an’ı ilk defa sonradan kayınpederi olacak olan Şeyh Edebali’ ye misafir olduğu gece görmüştü. Osman Gazi diğer kurucu I.Konstantin gibi, pagandı ve o gün Kur’an’ı eline almayı akıl edemedi, onu bir ikon saydığını anlıyoruz, Paganizme ne kadar uygun.
Birinci Konstantin de pagandı ve MS 334 yılında bütünleştirici ve birleştirici bir karar ile Doğu Roma’yı Hristiyanlaştırmaya kalktığında, Hristiyanlığı devletin resmi dini ilan ettiğinde başlangıçta Hristiyanlarla paganlar bir arada ibadet edip yaşayabiliyordu.
Ümmi kelimesine tekrar dönecek olursak, kelime Arap/İslam ve Türk kültürüne okur-yazar olmayan, cahil anlamından daha çok “anasından nasıl doğmuşsa” anlamı ile girmiştir.
Bu anlamda, “anasından nasıl doğmuşsa” sözünün anlamı, “hiç bozulmamış, hiç yara almamış, hiç dejenere olmamış, yozlaşmamış, ırk, din vb bulaşıklığı olmamış, saf bir kişiyi” anlatır.
Yani mistik bir bakışla söyleyecek olursak Bakire Meryem’ i anlatır.
Arap/İslam mistiğinde Bakire Meryem karşılığı bu anlamda Ümmi adı ile karşılanır ancak.
Yani Neo Osmanlıcı birisi için Osman Gazi’yi.
Yani, “aslının aynısıdır” damgası ve onayı gibi, adı Ümmi – Ümmü – İmmi – olanların “aslı gibi”, dokunulmamış olduklarını anlatmaktadır.
Arabi/İslami kültürün o kadar yaygın ve etkili olmadığı köylerde, konar-göçer aşiret boylarında, Yörük-Türkmen boylarında, Alevi-Bektaşi toplumlarında Ümmi-Ümmü-İmmi adı aynı anlama gelmek üzere “Aslı” adını almıştır.
Günümüzde Aslı adı çok yaygın olmasa da hala kız çocuklarına ad olarak verilmektedir.
Aslı adının Ümmi adı gibi, burada okuma-yazma bilmeyen anlamı olduğunu artık söyleyemeyiz.
Ümmü adında olduğu gibi “Aslı” adının da “anasından doğduğu” gibi bir anlamı olduğunu düşünmek, zorlama olsa da, “saf Türk, aslını yitirmemiş Türk” anlamına gelecek şekilde katı milliyetçi-ırkçı Turancı kesimlerin tercih ettiği isimler arasına girdiği gözlenebildiğinden, mümkündür. Anadolu’ da insanları tanırken, onlarla tanışırken karşıdakine sorulan ilk soru nerelisin, kimlerdensin, aslın kim, aslın nereden geliyor, gibi sorulardır.
Aslı bozuk olmak ve belli olmamak, nesli bozuk olmak en büyük yüktür, günahtır insanların omuzlarında. Oysa kimse üç kuşak öncesini bilemez.
Ümmü adı ise yine “anasından doğduğu gibi, saf ve Müslüman” anlamı zorlama olsa da katı muhafazakar, şeriatçı kesimlerin bir dönem tercih ettiği kız isimlerindendir.
Bir de her iki cins için de kullanılan, nötr bir isim vardır: Kudret
Köyde ve kasabada daha çok dini nedenlerle Ümmi-Ümmü-İmmi olan kız ismi, İslami etkinin egemen olmadığı yerlerde Aslı olarak karşımıza çıkar.
Şehirlerde ise zamanla ne Ümmi-Ümmü-İmmi ne de Aslı adı kullanılır olmuştu.. Kız çocukları için, şehirlerde yine aynı anlama gelmek üzere -Ümmi/Aslı- anlamında, üstelik her iki cins için de Kudret adı kullanılıyordu.
Allah yapısı demektir Kudret, yani aslı bozulmayan, yani ümmi.
Tokat türküsünde
“Kudretten çekilmiş karadır kaşlar”, derken karakaşların Allah yapısı, vergisi olduğu anlatılır.
Ümmihani veya Ümmihan adının aynı anlama gelmek üzere “Aslıhan” olması, Aslıhan’a evrilmesi ise o kadar uzun zaman almaz.
Kurtuluş Savaşı’nın en kanlı muharebelerinden birinin adı bugün Kütahya- Aslanapa ilçesi köyü olan Aslıhanlar Köyü ile aynı adı taşıyan ve orada cereyan eden ASLIHANLAR MUHARABELERİ’ dir. Demek ki yüz yıldır ve daha öncesinden bilinen bir yer adıdır Aslıhanlar ve mutlaka adları çokça Aslıhan olanlar yaşamış olmalıdırlar orada.
Kerem’ in yandığı Aslı onun gözünde hiç değişmez, hep Aslı olarak, hep Ümmi olarak, hep güzeller güzeli, hep ceylan bakışlı kalır.
Burada geçen ve isimlere, Ümmi ve Aslı isimlerine, eklenen “han” kelimesi ise sadece bir yüceltmedir.
Ümmi veya Aslı isimleri artık konmasa da artık bu isimlerden bir anlam çıkarılmasa da insanlığın ilerlemekte olduğu yolda hiçbir şeyi değiştirmeden ve kendi de değişmeden, insanlığın kazanımlarına ihanet ederek, onları yakıp yıkarak, insanların ortak değerlerinden hiç pay almadan yürümeye, çoğalmaya çalışan düşünce tam da bu isimlerin ilk halini iddia ediyor, savunuyor günümüzde.
İnsan Aslı’nda ismi ile değil, varlığı ile yücelendir.
Bizim işimiz insanı yüceltmektir.
Aşk illa ki
Muhabbetle,
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder