Erbain & Zemheri

Erbain & Zemheri

Eskiler isim koyarken  çok farklı yollar izlermiş.

Türklerde ve uzak Asya toplumlarında yeni doğan çocuğa isimleri hep bilge kişiler, bilici, geleceği görebilen ve çocuğun ne olacağını nasıl olacağını bilen ulu kişiler verirmiş.

Verilen isimler çok da isabetli olurmuş ki, eskiler ismi ile özdeş, adı gibi sanı olanlara “ismi ile müsemma” derlerdi.

Bugün artık herkes istediği adı çocuğuna hatta, kedisine, köpeğine bile veriyor.

Devrim, diyor mesela çocuğuna, Deniz, diyor. Ama, kendisi bile devrime inanmıyor.

Türklerde isim koyma işine sonra yine geliriz ya da bir sohbetimizde konuşuruz.

Araplarla ilk temastan sonra, kültür ve devlet işlerinden başlayarak, günümüze çocuk isimlerinde de Arap etkisi  görülmeye başladı.

Osmanlı’nın kurucusu aslında bir Türk ve adı Otman ya da Ataman iken, Arapça Osman oldu bu isim.

Kızlarımızın adı hep Elif, diye çağrılır oldu.

Bir, ilk, birinci, demek.

Arap alfabesinin ilk harfidir, bir rakamı olarak da kullanılır.

İlk sırada olduğu için, Allah adı yerine de geçer.

Yunus’taki Elif, Allah adına söylenir.

İncecikten bir kar yağar, tozar elif elif, diye.

Yunus  konusunu da sonra  konuşuruz.

Bizim Şerife’nin halasının kızı Saniye kardeşimiz var. Saniye “ikinci” demektir.

Duyan herkes,  böyle isim olur mu, der, saniyeyi bir zaman kavramı sanır.

Saniye  muhtemelen ailenin ikinci  çocuğudur.

Bizim sosyalizm tarihimizde kara bir gün vardır, 28 Kanun-i Sani, yani ikinci kanun, yani 28 Şubat, Mustafa Suphi ve yoldaşlarının katli günüdür.

Nasıl ki Rabia, dördüncü  ve doğan dördüncü  çocuğa dördüncü anlamında “rabia”, deniyorsa.

Murabba da kare demektir.

Rabia, murabba, erbain hep aynı kökten gelir.

Erbain “kırk, kırkıncı” demektir.

Aslında dünya takvimleri  hep birbirinin aynısıdır ve bizim bölgemizin takvim geleneği  ta Sümerlere dayanır.

Halk takviminde 22 Aralık – 31 Ocak zemheri ise, Şii takviminde bu dönem Erbain’dir.

İkisinde de geçen süre  kırk gündür.

22 Aralık, yani, 21 Aralık’ tan sonraya, yani gün dönümünden sonraya gelen günden başlayan kırk gün zemheriyi, soğuk, kara soğukları anlatır.

Erbain, bu toprakların geleneği değildir. 

Ama, ciğerimizi yakar.

Muharrem ayının 10. Günü, yani aşura günü, yani Hüseyin ve yanındakilerin katledilişi ile başlayan ve kırk gün süren yas günlerine Şii dünyası  “ erbain “ , der.

Dünyanın en kalabalık, yas törenleri yapılır.

Milyonlarca insan, dünyanın dört bir yanından Kerbela’ya gelir. İran’ dan gelenler, kırk gün önce yola çıkar, kırkıncı gün Kerbela’da olurlar.

Ben de bir keresinde tesadüfen, erbain günlerinde  Kerbela’da bulunmuştum.

Öte yandan, erbain, yani kırk, tasavvufta ve sufilikte, hatta  bütün dinlerde  çile çekme anlamına da gelir.

Dervişlerin kırk gün çile çekmesi, kırk gün halvete girmesi, insanı kâmil olma yolunda hamlıktan kurtulması için adımlardan birisi olan bu dönem “erbain” olarak adlandırılır.

Ve lakin bir de bizim bir şairimiz  vardır. “Türk şiirinin süvarisi”, olarak adlandırılır.

İsmet Özel, şimdilerde ve uzun yıllardır farklı, islami – şeriatçı, Türkçü, yollara  savrulsa da, 68 kuşağı ve ben 78 kuşağından bazıları, şairi hep “erbain” ile biliriz.

Erbain, şair  İsmet Özel’ in kırk yaşına kadar  yazmış olduğu şiirlerini topladığı  kitabın adıdır.

Bana göre muhteşemdir ve Türk şiirinin süvarisi olmayı  bu şiirleri ile fazlasıyla  hak eder.

Benim hala ezberimdedir, baş ucu kitabım ve kendi sesinden baş ucu kasetimdir.

O halde, onun bu kitapta en bilinen, en ezbere bilinen bir şiirine, “amentü”  ne dersiniz ?

Bir de selam olsun “zemheri ayında gül isteyenlere”.

Muhabbetle,

Recep Babayiğit, Gebze, 21.12.2017

amentü

İnsan eşref-i mahlûkattır derdi babam bu sözün sözler içinde bir yeri vardı ama bir eylül günü bilek damarlarımı kestiğim zaman bu söz asıl anlamını kavradı geçti çıvgınların, çıbanların, reklamların arasından geçti tarih denilen tamahkâr tüccarı kararmış rakamların yarıklarından sızarak bu söz yüreğime kadar alçaldı damar kesildi, kandır akacak ama kan kesilince damardan sıcak sımsıcak kelimeler boşandı aşk için karnıma ve göğsüme ölüm için yüreğime sürdüğüm eczâ uçtu birden aşk ve ölüm bana yeniden su ve ateş ve toprak yeniden yorumlandı. Dilce susup bedence konuşulan bir çağda biliyorum kolay anlaşılmayacak kanatları kara fücur çiçekleri açmış olan dünyanın yanık yağda boğulan yapıların arasında delirmek hakkını elde bulundurmak rahma çağdaş terimlerle yanaşmak için bana deha değil belgeler gerekli kanıtlar, ifadeler, resmi mühür ve imza gençken peş peşe kaç gece yıllarca acıyan, yumuşak yerlerime yaslanıp uçardım bilmezdim neden bazı saatler alaturka vakitlere ayarlı neden karpuz sergilerinde lüküs yanar yazgı desem kötü bir şey dokunmuş olurdu sanki dudaklarıma Tokat aklıma bile gelmezdi babam on beşli olmasa. Meyan kökü kazarmış babam kırlarda ben o yaşta koltuğumda kitaplar işaret parmağımda zincir, cebimde sedef çakı cebimde kırlangıçlar çılgınlık sayfaları kafamda yasak düşünceler, Gide mesela. Kar yağarken kirlenen bir şeydi benim yüzüm her sevinç nöbetinde kusmak sunuldu bana gecenin anlamı tıkansın diye ıslık çalar resimli bir kitaptan çalardım hayatımı oysa her gün merkep kiralayıp da kazılan kökleri Forbes firmasına satan babamdı. Budur işte bir daha korkmamak için korkmaz görünen korku işte şehirleri bayındır gösteren yalan işte mevsimlerin değiştiği yerde buharlaşan kelepçeler, sürgünler, gençlik acılarıyla güç bela kurduğum cümle işte bu; ten kaygusu yüklü ağır bir haç taşımaktan tenimin olanca ağırlığı yok oldu. Solgun evler, ölü bir dağ, iyice solmuş dudak bile bir bir çınlayan ihtilal haberidir ve gecenin gümüş ipliklerden işlenmiş oluşu nisan ayları gelince vücudu hafifletir şahlanan grevler içinde kahkahalarım küstah bakışlarım beyaz bulutlara karşı obur marşlara ayarlanmak hevesindeki sesim gider şehre ve şaraba yaltaklanarak biraz ağlayabilmek için fotoğraflar çektirir babam seferberlikte mekkâredir. İnsanın gölgesiyle tanımlandığı bir çağda marşlara düşer belki birkaç şey açıklamak belki ruhların gölgesi düşer de marşlara mümkün olur babamı varlık sancısıyla çağırmak: Ezan sesi duyulmuyor Haç dikilmiş minbere Kâfir Yunan bayrak asmış Camilere, her yere Öyle ise gel kardeşim Hep verelim elele Patlatalım bombaları Çanlar sussun her yerde Çanlar sustu ve fakat binlerce yılın yabancısı bir ses değdi minarelere:Tanrı uludur Tanrı uludur polistir babam Cumhuriyetin bir kuludur bense anlamış değilim böyle maceralardan ne Godiva geçer yoldan, ne bir kimse kör olur yalnız coşkunluğu karşısında içlendiğim şadırvan nüfus cüzdanımda tuhaf ekmek damgası durur benim işim bulutlar arşınlamak gün boyu etin ıslak tadına doğru yavaş yavaş uyanmak çocuk kemiklerinden yelkenler yapıp hırsız cenazelerine bine bine temiz döşeklerin ürpertisinden çeşme korkak dualarından cibinlikler kurarak dokunduğum banknotlardan tiksinmeyi itiraz nakışsız yaşamakları silâhlanmak sanarak çıkardım boğaza tıkanan lokmanın hartasını çıkınımda güneşler halka dağıtmak için halkı suvarmak bin saçlarımda bin ırmak ıhtırdım caddeleri meğer ki mezarlarmış hazırmış zaten duvar sıkılmış bir yumruğa fly Pan-Am drink Coca-Cola Tutun ve yüzleştirin hayatları biri kör batakların çırpınışında kutsal biri serkeş ama oldukça da haklı. Ölümler ölümlere ulanmakta ustadır hayatsa bir başka hayata karşı. Orada aşk ve çocuk birbirine katışmaz nasıl katışmıyorsa başaklara ağustos sıcağı kendi tehlikesi peşinden gider insan putların dahi damarından aktığı güne kadar sürdürür yorucu kovalamacayı. Hanidir görklü dünya dünyalar içre doğan? Nerde, hangi yöremizde zihnin tunç surlardan berkitilmiş ülkesi ağzı bayat suyla çalkanmış çocuğa rahim olan parti broşürleri yoksa kafiyeler mi? Hangi cisimdir açıkça bilmek isterim takvim yapraklarının arasını dolduran nedir o katı şey ki gücü gönlün dağdağasını durultacak? Hayat dört şeyle kaimdir, derdi babam su ve ateş ve toprak. Ve rüzgâr. ona kendimi sonradan ben ekledim pişirilmiş çamurun zifiri korkusunu ham yüreğin pütürlerini geçtim gövdemi alemlere zerkederek varoldum kayrasıyla Varedenin eşref-i mahlûkat nedir bildim. (1974) İsmet Özel